I. PHÂN BIỆT THÀNH PHẦN CHÍNH VỚI THÀNH PHẦN PHỤ CỦA CÂU
1. Nhắc lại tên các thành phần câu em đã được học ở bậc Tiểu học?
Trả lời: Tên các thành phần chính của câu đã học ở Tiểu học:
– Chủ ngữ
– Vị ngữ
– Trạng ngữ.
Câu 2: Tìm các thành phần câu nói trên trong câu sau:
Chẳng bao lâu tôi trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng.
(Tô Hoài)
Trả lời:
3. Thử lần lượt bỏ từng thành phần câu nói trên rồi rút ra nhận xét:
– Những thành phần nào bắt buộc phải có mặt trong câu để câu có cấu tạo hoàn chỉnh và diễn đạt được một ý trọn vẹn.
– Những thành phần nào không bắt buộc phải có mặt trong câu?
Trả lời:
– Bỏ trạng ngữ câu trở thành:
Tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng.
– Bỏ chủ ngữ câu trở thành:
Chẳng bao lâu đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng.
– Bỏ vị ngữ câu trở thành:
Chẳng bao lâu tôi.
– Những thành phần bắt buộc phải có mặt trong câu là chủ ngữ và vị ngữ.
– Thành phần không bắt buộc phải có mặt trong câu là trạng ngữ.
II. VỊ NGỮ
1. Nêu đặc điểm của vị ngữ:
– Vị ngữ có thể kết hợp với những từ nào về phía trước?
– Vị ngữ trả lời cho những câu hỏi như thế nào?
Trả lời:
– Vị ngữ có thể kết hợp với các phó từ: đã, sẽ, đang, sắp, từng, vừa, mới . ..
– Vị ngữ có thể trả lời các câu hỏi: Làm sao? Như thế nào? Làm gì?…
2. Phân tích cấu tạo của vị ngữ trong các câu dẫn dưới đây
a) Một buổi chiều, tôi ra đứng cửa hang như mọi khi, xem hoàng hôn xuống.
(Tô Hoài)
b) Chợ Năm Căn nằm sát bên bờ sông, ồn ào, đông vui, tấp nập.
(Đoàn Giỏi)
c) Cây tre là người bạn thân của nông dân Việt Nam […]. Tre, nứa, mai, vầu giúp người trăm nghìn công việc khác nhau.
(Thép Mới)
Trả lời:
a) Vị ngữ: ra đứng cửa hàng, xem hoàng hôn xuống.
b) Vị ngữ: nằm sát bên bờ sông, ồn ào, đông vui, tấp nập.
c) Vị ngữ: là người bạn thân của nông dân Việt Nam; giúp con người trăm nghìn công việc khác nhau.
– Vị ngữ thường là động từ (cụm động từ), tính từ (cụm tính từ) như ở ví dụ a, b và câu thứ hai trong ví dụ c. Ngoài ra, vị ngữ còn có thể là danh từ hoặc cụm danh từ như ở câu 1 trong ví dụ c.